Lezing over probabilistisch programmeren
Op 5 april 2025 zal Filip Slijkhuis op de bijeenkomst van de HCC Artificiële Intelligentie interessegroep een presentatie geven over probabilistisch programmeren.
25 maart 2025
AI weblinks
Ben je HCC-lid? Om [dit document, deze presentatie, etc.] te downloaden dien je ingelogd te zijn. Je kunt inloggen door je HCC-gebruikersnaam en wachtwoord in te vullen in de daarvoor bestemde velden aan de rechterkant van deze pagina. Nog geen HCC-lid? Word nu lid en kies je welkomstgeschenk! Ben je HCC-lid? Om [dit document, deze presentatie, etc.] te downloaden dien je ingelogd te zijn. Je kunt inloggen door je HCC-gebruikersnaam en wachtwoord in te vullen in de daarvoor bestemde velden aan de rechterkant van deze pagina. Nog geen HCC-lid? Word nu lid en kies je welkomstgeschenk! Verlate AI Weblinks ChatGPT gebruiken: mogelijkheden, tips, trucs en nog veel meerwww.ct.nl/achtergrond/chatgpt-gebruiken-deze-tips-tricks-helpen-met-de-ai-chatbot/ Wat is ChatGPT? Uitleg over de kansen, toekomst en risico's.jarnoduursma.nl/blog/wat-is-chatgpt/ Grok 3: Features, Access, O1 and R1 Comparison & Morewww.datacamp.com/blog/grok-3 Grok 3 Beta — The Age of Reasoning Agentsx.ai/blog/grok-3 Is True AGI Here? A Deep Dive into Advanced LLMs’ Capabilitieswww.wiz.ai/is-true-agi-here-a-deep-dive-into-advanced-llms-capabilities/ Has ChatGPT-4 reached Artificial General Intelligence (AGI)? A Balanced Perspectivewww.linkedin.com/pulse/has-chatgpt-4-reached-artificial-general-intelligence-adam-bird-cx1ec/ . . 10 beste AI-aandelenhandelsbots (februari 2025)unite.ai/nl/stock-trading-bots ChatGPT voorspelt beter hoe aandelen reageren op nieuws dan traditionele modellen, blijkt uit Amerikaans onderzoek – maar AI is niet feilloosbusinessinsider.nl/chatgpt-aandelen-voorspellen-markt-koers-kunstmatige-intelligentie Kan AI de beurs voorspellen?belegger.nl/artikel/785673/Kan-AI-de-beurs-voorspellen.aspx Is AI al een betere belegger dan jij?debelegger.nl/post/is-ai-al-een-betere-belegger-dan-jij Kan AI het rendement van aandelen voorspellen?morningstar.nl/nl/news/255931/kan-ai-het-rendement-van-aandelen-voorspellen.aspx . .. Robotkunst en auteursrecht scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3721326/download. Stijlnabootsing met AI is onrechtmatig https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3725188/download Microsoft Designerdesigner.microsoft.com/home Deep Dream Generatordeepdreamgenerator.com/generate AI in de kunst- en cultuursectoropenresearch.amsterdam/nl/page/108902/ai-in-de-kunst--en-cultuursector Kunstmatige intelligentie of matig intelligente kunst?demens.nu/2023/10/11/kunstmatige-intelligentie-of-matig-intelligente-kunst/ . . Kunstmatige Intelligentie (KI)house-of-control.nl/artificial-intelligence-ai-kunstmatige-intelligentie Wat is Artificial Intelligence en hoe werkt AI?www.passionned.nl/artificial-intelligence/ Wat is Kunstmatige Intelligentie?https://openresearch.amsterdam/nl/page/71378/wat-is-kunstmatige-intelligentie AI, geïnspireerd door de natuurhttps://openresearch.amsterdam/nl/page/71247/ai-ge%C3%AFnspireerd-door-de-natuur Wat is Kunstmatige Intelligentie (AI)?https://aiwereld.nl/wat-is-kunstmatige-intelligentie-ai Wat is Artificial Intelligence (AI)?https://www.house-of-control.nl/artificial-intelligence-ai-kunstmatige-intelligentie/ . . Artificial Neural Networks Explainedblog.goodaudience.com/artificial-neural-networks-explained-436fcf36e75 Artificial Neural Network - Quick Guidewww.tutorialspoint.com/artificial_neural_network/artificial_neural_network_quick_guide.htm Artificial Neural Network: Understanding the Basic Concepts without Mathematicsdnd.or.kr/DOIx.php?id=10.12779/dnd.2018.17.3.83 Neural Networks For Dummiesmedium.com/@jereminuerofficial/neural-networks-for-dummies-bc1ed3f69027> What is a Neural Network?geeksforgeeks.org/neural-networks-a-beginners-guide How neural networks work - A simple introductionexplainthatstuff.com/introduction-to-neural-networks.html Neural Networks in 10mins. Simply Explained!medium.com/@sadafsaleem5815/neural-networks-in-10mins-simply-explained-9ec2ad9ea815
8 maart 2025
Lezing over neuromorphic computing
Op onze bijeenkomst van 3 juni 2023 zal Filip Slijkhuis een lezing houden over Spiking Neural Networks (SNNs) en Neuromorphic Computing. (Neuromorphic Computing is een combinatie van AI en Computationele neurowetenschappen, waarin wordt bestudeerd hoe de werking van biologische zenuwstelsels nog beter dan voorheen kan worden nagebootst in kunstmatige neurale netwerken.) Vanuit een algemene inleiding in dit onderwerp zal Filip toewerken naar het onderwerp van zijn AI-masterscriptie: het regelen van dynamische systemen met behulp van Spike Coding Networks. Hij geeft zelf de volgende korte omschrijving:
8 mei 2023
Een checkersprogramma met bitboards
door Kees Vlak, Artificiële Intelligentie interessegroep (AI ig) Inleiding De laatste tijd is er in de Interessegroep Artificiële Intelligentie van de HCC belangstelling voor checkers. Checkers is een variant van het welbekende dammen, die veel in engelstalige landen wordt gespeeld. Een voordeel van checkers boven andere spellen als schaken en bridge is, dat de spelregels vrij eenvoudig zijn en dat het dus relatief eenvoudig is om deze tot een programma te verwerken. Een van de programma's die het resultaat is van deze interesse voor checkers, wordt hier besproken. Om te beginnen in het kort de spelregels. Spelregels Omdat de meeste mensen dammen wel kennen, hier even in het kort de belangrijkste verschillen tussen dammen en checkers. Om te beginnen is het bord bij checkers 8×8 en dus is er in de beginstelling maar plaats voor 12 stukken per kleur in plaats van 20 bij dammen. Verder kunnen gewone stukken alleen naar voren, ook bij het slaan.Als een stuk aan de overkant komt, promoveert het tot king. Een king kan ook achteruit, maar in tegenstelling tot een dam kan de king maar een veld tegelijk zetten. Bij het slaan komt hij onmiddellijk achter het geslagen stuk te staan. Een king kan dus precies hetzelfde als een gewoon stuk, maar dan zowel voor- als achteruit. Er geldt geen meerslagregel, maar als het mogelijk is om na het slaan van een stuk nog een volgend stuk te slaan dan is dit ook verplicht. Er moet doorgeslagen worden tot er geen stuk meer geslagen kan worden. Bitboard Het is natuurlijk mogelijk om een programma te schrijven dat per stuk op het bord kijkt naar welke velden het stuk kan zetten en slaan, maar het kan sneller. Een aantal programmeertalen heeft namelijk de mogelijkheid om bewerkingen op de bits van een getal (variabele) uit te voeren. Voorbeelden van dergelijke talen zijn C en Java. In die laatste taal is het hier beschreven programma geschreven. Een voorbeeld is de and (in Java &). Als we twee byte-variabelen a en b hebben met de bits gevuld zoals hieronder dan krijgen we het volgende resultaat. 01010101 a00110011 b00010001 a & b Op het checkers-bord zijn er 32 zwarte velden waarop stukken kunnen staan en toevallig is in Java een integer-variabele 32 bits lang. We kunnen de bezetting van de velden daardoor weergeven als een integer waarin een bit de waarde 1 heeft als er een stuk op het betreffende veld staat en een 0 als het veld vrij is. De mapping van de velden op de bits is zoals hieronder weergegeven. De gangbare nummering van de velden is van 1 linksboven (de zwarte kant) tot 32 rechtsonder. In het algemeen worden de bits genummerd van 0 aan de rechterkant (de bit met de laagste waarde) tot 31 aan de linkerkant (de hoogste waarde). Veld 1, bit 0 | 1 1 1 11 1 1 1 1 1 1 10 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 | Veld 32, bit 31 De hierboven weergegeven integer bevat de zwarte stukken in de beginpositie. We zien dus 00000000000000000000111111111111 binair 00000FFF hex 4095 decimaal Het programma gebruikt 3 integer-variabelen om een stelling weer te geven: de witte stukken (zowel gewone als kings) de zwarte stukken (zowel gewone als kings) de kings (zowel wit als zwart) Willen we dus bijvoorbeeld weten wat de witte kings zijn, dan doen we: white & kings Bit-operaties Bij het maken van een checkers-programma met bitboards hebben we de volgende bit-operaties nodig: & and | or ~ not (0 wordt 1 en 1 wordt 0) >>> n shift naar rechts over n bits (de waarde van de integer wordt hierdoor kleiner) << n shift naar links over n bits Ze kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden voor het bepalen van de lege velden: alles waar geen wit of zwart stuk op staat. empty = ~ (white | black); Dan kunnen we bepalen welke witte stukken een zet kunnen doen: schuif eerst alle witte bits 4 naar rechts (op het bord 1 rij naar voren), kijk of ze samenvallen met een leeg veld en schuif ze dan weer 4 terug naar hun oorspronkelijke plaats. move = ((white >>> 4) & empty) << 4; Deze shift over 4 bits is voor een stuk vanuit elke positie mogelijk, maar in het algemeen kan een stuk 2 kanten op zetten. In het bord hieronder zijn de velden weergegeven van waaruit zetten mogelijk zijn, die overeenkomen met een shift over 5 bits. 0 0 0 00 1 1 1 0 0 0 00 1 1 1 0 0 0 00 1 1 1 0 0 0 00 1 1 1 11100000111000001110000011100000 binair E0E0E0E0 hex -522133280 decimaal Het getal is een negatief getal omdat het meest linkse bit van een integer het sign-bit is. Laten we deze variabele white5Legal noemen: int white5Legal = -522133280; Analoog aan de shift 4 hiervoor, krijgen we dus voor de velden van waaruit een zet gedaan kan worden die overeenkomt met een shift over 5: move = (((white5Legal & white) >>> 5) & empty) << 5; En er zijn ook velden van waaruit een zet gedaan kan worden die overeenkomt met een shift over 3 bits. 0 0 0 00 0 0 0 1 1 1 00 0 0 0 1 1 1 00 0 0 0 1 1 1 00 0 0 0 int white3Legal = 117901056; move = (((white3Legal & white) >>> 3) & empty) << 3; Dit zijn de 3 mogelijkheden voor wit om te zetten. Voor zwart werkt het analoog, maar met de operators >>> en << verwisseld en met andere velden van waaruit de shift over 3 en over 5 bits mogelijk is. Zoals gezegd kan de king precies hetzelfde als een gewoon stuk, maar dan ook achteruit. Dat betekent dat voor de kings zowel de witte als de zwarte zetten bekeken moeten worden. Slaan Bij het slaan is het iets ingewikkelder. Daar hebben we 2 shifts nodig: de eerste shift gaat naar de volgende rij; daar moet gekeken worden of er een stuk van de tegenstander staat de volgende shift gaat van daaruit verder in dezelfde richting en in de resultaatvelden wordt gekeken of die leeg zijn In het volgende bord staan de velden van waaruit wit kan slaan door eerst een shift over 4 en vervolgens een shift over 5 bits te doen. 0 0 0 00 0 0 0 0 1 1 10 0 0 0 0 1 1 10 0 0 0 0 1 1 10 0 0 0 Als we deze variabele white45LegalJump noemen, dan krijgen we jump = (((((white45LegalJump & white) >>> 4) & black) >>> 5) & empty) << 9; Door op het laatst weer over 9 bits terug te schuiven, krijgen we de velden van waaruit naar links geslagen kan worden. In totaal zijn er 4 mogelijkheden om te slaan. Hierbij is altijd een van de shifts er een over 4 bits. Voor de king, die ook de andere kant op mag, dus 8 mogelijkheden. Het spelen Als de menselijke speler aan zet is, kan deze de bedachte zet invoeren. Omdat veel mensen de notatie van de zetten nogal lastig vinden, laat het programma de mogelijke zetten zien, samen met de stelling die na de zet resulteert. Deze zetten en stellingen zijn voorzien van een nummer, dat de gebruiker in kan tikken. Als het programma aan zet is, probeert het een aantal plies diep alle mogelijke zetten uit. Een ply is een zet van wit of zwart. Meestal rekent dit programma 8 plies diep, dat is dus 4 zetten van wit en 4 zetten van zwart. Dit gaat als volgt: er is een array van stellingen, waarbij het elementnummer in de array overeenkomt met de ply. Voor een stelling worden alle mogelijke zetten afgelopen en voor elke zet worden de 3 variabelen die de stelling representeren (black, white en kings) gekopieerd naar het array-element met het nummer dat 1 hoger is. Daar wordt hetzelfde herhaald: alle zetten aflopen en in het volgende array-element ook weer alle zetten aflopen. Dit gaat zo door tot we de diepste ply (in dit geval 8) bereiken. Op de diepste ply wordt de stelling geëvalueerd. De evaluatie is heel simpel, het tellen van het aantal witte stukken en van het aantal zwarte stukken. De kings worden dubbel geteld, ze kunnen immers in principe 2 keer zoveel als gewone stukken. Deze telling voor de zwarte stukken wordt van de telling voor wit afgetrokken en dit is het resultaat voor de stelling. Van alle mogelijke zetten wordt het beste resultaat genomen. Als bijvoorbeeld wit op ply 8 aan zet is, is dat het hoogste resultaat. Dit beste resultaat wordt doorgegeven naar de hogere ply. Op ply 7 is dan zwart aan zet. Voor zwart is het laagste resultaat van alle zetten het beste. Dit wordt doorgegeven naar ply 6 enzovoort. De beste zet op de hoogste ply wordt uitgevoerd. De in deze alinea beschreven werkwijze heet het minimax-algoritme. Meerslag Bij het slaan hierboven is nog geen aandacht besteed aan wat er gebeurt als er in een slagzet meer dan 1 stuk geslagen kan worden. Eventueel kan er na het slaan van een stuk de keus zijn uit verschillende richtingen om door te slaan. Door diverse mensen die zich in de Interessegroep Artificiële Intelligentie met een checkers-programma hebben beziggehouden, werd dit onderdeel als vrij lastig ervaren. In het onderhavige programma werd het opgelost door bij de stelling van elke ply een array van 12 andere stellingen te definiëren. Het aantal van 12 is gekozen omdat de tegenstander hoogstens 12 stukken heeft, al zal er in de praktijk waarschijnlijk geen partij zal voorkomen waarin er 12 stukken geslagen kunnen worden in een enkele zet. Als er zich een slagzet voordoet, wordt de stelling die ontstaat na het slaan van het eerste stuk, gekopieerd naar het volgende element van deze array van 12. Van daaruit worden alle mogelijke volgende slagzetten afgelopen door steeds de stelling na het slaan te kopieren naar het volgende array-element. Dit gaat door totdat er in een bepaalde vertakking geen volgende slagzetten meer mogelijk zijn, waarna het doorrekenen van de stellingen weer verder gaat met de volgende ply. Promotie Bij het spelen met de eerste programma-versie bleek dat het programma het promoveren tot king vaak heel lang uitstelde. De evaluatie leverde hetzelfde resultaat op, of de promotie onmiddellijk gebeurt of 4 zetten later. Dit terwijl wij als mensen weten dat je de king juist kan gebruiken om het de tegenstander lastig te maken en meer stukken te veroveren. Dit is opgelost door niet alleen op de diepste ply het saldo van de stukken uit te rekenen, maar ook op de hogere plies. De evaluatie op de diepste ply telt nog steeds het zwaarste, maar de evaluatie op de hogere ply telt ook mee. Dit wordt bereikt door de evaluatie bij het doorgeven naar de hogere ply met 2 te vermenigvuldigen en de evaluatie op de hogere ply er bij op te tellen. Op deze manier wordt beloond dat het programma snel promoveert in plaats van de promotie uit te stellen. Mogelijke verbeteringen Het programma is relatief eenvoudig, gewoon 8 plies diep alle mogelijke zetten bekijken en zien wie de meeste stukken heeft. Ondanks dat biedt het programma toch aardig tegenstand aan een niet al te sterke speler. Er zijn nog tal van verbeteringen mogelijk: Zo blijkt bij kritische bestudering van het programma dat nog enkele versnellingen mogelijk zijn. Dit zal al gauw een ply winst opleveren, dus van 8 naar 9 plies vrijwel zonder dat je merkt dat het programma nadenkt. Er kan een openingsboek worden toegevoegd van goede manieren om de partij te beginnen. Evenzo een eindspeldatabase, zodat het programma altijd de beste voortzetting kiest als er nog maar een beperkt aantal stukken op het bord staat. Op dit moment blijkt regelmatig dat het programma stellingen met 1, 2 of 3 stukken meer niet weet te winnen omdat de 8 plies niet voldoende zijn om de winstvoortzetting te vinden. Nu kijkt het programma naar alle mogelijke zetten. Als het aantal zetten waarnaar gekeken wordt, beperkt wordt tot bijvoorbeeld 2 of 3 in plaats van nu gemiddeld 6 of 7, kan aanzienlijk dieper gerekend worden dan de huidige 8 plies. Dit zijn maar enkele van de mogelijke verbeteringen. Van de programma's die binnen de Interessegroep Artificiële Intelligentie geschreven zijn, blijkt het hierboven beschreven programma tot nu toe het sterkste te zijn. Tegen de tijd dat er wat meer tegenstand komt, wordt het tijd om een of meer van de genoemde verbeteringen aan te brengen. Kees Vlak, mei 2014 KV(/GV) 06-11-2014
4 augustus 2022
Nieuwe website
Het is U misschien al wel opgevallen: onze website heeft een nieuw uiterlijk. Hoe dan ook, de opdracht was, en is, om onze site in het keurslijf van een Joomla-template te persen. Daar gaat een hoop werk in zitten. Een belangrijk deel van de inhoud van de oude site is door HCC!Hobbynet overgezet, en daarvoor zijn we ze zeer erkentelijk. Maar er is wel een forse reorganisatie nodig. De door Hobbynet geconstrueerde template, met een "hoofdmenu" bovenaan elke pagina en allerlei standaard-items aan de rechterzijde (waaronder veel links naar elders op de HCC-site), ziet er misschien wel wat gelikter uit — over smaak valt eindeloos te twisten —, maar het kost zeeën van tijd om er als webmaster mee om te leren gaan, en slapeloze nachten om te bedenken hoe we onze interessegroep optimaal in dit format kunnen presenteren. En dan moeten die ideeën ook nog eens daadwerkelijk uitgevoerd worden. Om een lang verhaal kort te maken: de reorganisatieslag is nog in volle gang, en zal, ondanks de druk die is uitgeoefend om de site vóór 1 juli 2020 klaar te hebben, zeker nog maanden — zo niet jaren — in beslag nemen. (En, om heel eerlijk te zijn: een gedeelte daarvan valt eigenlijk wel onder de kop "achterstallig onderhoud".) Tot die tijd zult U wat geduld moeten hebben. En nu ik het toch over geduld heb: omdat de nieuwe Joomla-site wat ingewikkelder in elkaar zit, zal uw webbrowser misschien wat meer tijd nodig hebben om de pagina's te laden dan bij onze bloedsnelle oude, simpele HTML-site. Hopelijk niet zozeer dat het irritant wordt, maar waarschijnlijk wel merkbaar bij oudere computers of minder goede WIFI-verbindingen. Tot slot nog het volgende: de Joomla-site maakt het mogelijk om informatie alleen zichtbaar te maken voor HCC-leden, of zelfs alleen voor leden van onze AI-interessegroep. Het zal een waarschijnlijk een regelmatig terugkerend discussiepunt in het AI-bestuursoverleg worden of, hoe, en voor welke informatie van deze gelegenheid gebruik zal worden gemaakt. Voorlopig zijn er, deels als experiment, twee onderdelen van het hoofdmenu (bovenaan de pagina) "achter de login" geplaatst: Hulpbronnen, waarachter op dit moment nog geen informatie staat, is alleen zichtbaar voor HCC-leden; en Archief, met een schier eindeloze rij oude bijeenkomstverslagen en een zeer onvolledig overzicht van ons oude tijdschrift "Kennisgeving", is alleen te raadplegen door AI-leden. Hopelijk keert U regelmatig naar deze site terug — niet zozeer om te zien hoe de reorganisatie van oude informatie vordert (of juist niet vordert), maar vooral om het nieuws over onze activiteiten te volgen, en om U te verdiepen in de artikelen, programma's, presentaties, en andere dingen die daarvan het resultaat zijn!
29 juni 2020
'Meld je aan voor de nieuwsbrief' van HCC!artificieleintelligentie
'Abonneer je nu op de nieuwsbrief en blijf op de hoogte van onze activiteiten!'
Aanmelden