Wikipedia, de grootste en bekendste online encyclopedie ter wereld, ziet het aantal bezoekers in korte tijd flink teruglopen. Volgens cijfers van de Wikimedia Foundation daalde het verkeer in slechts enkele maanden met 8 procent. De oorzaak is opmerkelijk maar niet verrassend: de razendsnelle opmars van AI-chatbots en zoekmachines met directe antwoorden.
Steeds meer mensen krijgen hun informatie niet meer rechtstreeks van Wikipedia, maar via platforms die informatie van Wikipedia gebruiken zonder dat de gebruiker nog op de bron zelf klikt. Dit markeert een belangrijke verschuiving in hoe informatie op internet wordt geconsumeerd — en roept tegelijk fundamentele vragen op over de toekomst van vrije kennis.
Hoe AI het verkeer van Wikipedia weghaalt
AI-systemen zoals ChatGPT, Gemini, Claude en talloze andere toepassingen van generatieve AI halen hun informatie deels uit openbare databronnen, waarvan Wikipedia één van de belangrijkste is. Vrijwel elk groot taalmodel is (deels) getraind op Wikipedia-teksten vanwege de kwaliteit, volledigheid en het neutrale karakter van de encyclopedie. Wat nu gebeurt, is dat mensen hun vragen direct aan AI stellen in plaats van zelf Wikipedia of Google te raadplegen. Waar men vroeger bijvoorbeeld typte “Wat is de hoofdstad van Canada?” en daarna doorklikte naar Wikipedia, geeft een chatbot het antwoord direct, inclusief context. De gebruiker krijgt dus de inhoud van Wikipedia, maar niet de prikkel om Wikipedia zelf te bezoeken. Voor Wikipedia betekent dat: de kennis wordt gebruikt, maar er komt geen verkeer terug.
Wikimedia: “We zagen plotseling menselijk verkeer verdwijnen”
In een uitgebreide blogpost schrijft Wikimedia: “Rond mei 2025 begonnen we ongewoon grote hoeveelheden ogenschijnlijk menselijk verkeer te observeren, voornamelijk afkomstig uit Brazilië. Dit leidde ertoe dat we ons botdetectiesysteem onderzochten en bijwerkten. (...) We zagen dat een groot deel van het ongewoon hoge verkeer in mei en juni afkomstig was van bots die ontworpen waren om detectie te ontwijken.”
Toen Wikimedia het verkeer beter ging onderscheiden, bleek dat het echte menselijke verkeer in diezelfde periode met 8 procent afnam. De bots bleken vooral AI-systemen te zijn die massaal Wikipedia raadpleegden.
De organisatie vermoedt dat deze trend wereldwijd speelt: generatieve AI en slimme zoekmachines zorgen ervoor dat steeds minder mensen zelf actief naar Wikipedia navigeren.
Waarom dit voor Wikipedia een groot probleem kan worden
Wikipedia is een van de weinige volledig vrije kennisprojecten ter wereld. Er zijn geen advertenties en er is geen groot commercieel bedrijf achter. De encyclopedie wordt geschreven door vrijwilligers en gefinancierd door donaties van gebruikers en sympathisanten.
Minder bezoekers betekent:
* Minder vrijwilligers die artikelen aanvullen, controleren en corrigeren.
* Minder donaties, omdat mensen die Wikipedia niet bezoeken ook niet worden aangesproken op hun bijdrage.
* Minder zichtbaarheid van bronnen en context, want wie alleen het AI-antwoord leest, mist nuance en bronvermelding.
AI haalt dus niet alleen verkeer weg — het ondermijnt onbedoeld de basis waarop Wikipedia is gebouwd: menselijke betrokkenheid en collectieve kennisopbouw.
De rol van bronvermelding bij AI
Wikimedia benadrukt dat het niet tegen AI is. Integendeel: de organisatie juicht nieuwe manieren van kennisconsumptie toe, mits die eerlijk en transparant verlopen. Wat Wikimedia wél wil, is dat AI-platforms:
* Duidelijk en prominent de bronnen tonen waar antwoorden op gebaseerd zijn;
* Linkjes naar Wikipedia goed zichtbaar maken in de interface;
* Gebruikers stimuleren om de originele bron te raadplegen, zodat kennis niet alleen wordt geconsumeerd, maar ook gevoed.
Momenteel worden links wel getoond, maar vaak onderaan of verstopt in kleine lettertjes. Voor veel gebruikers is de prikkel om door te klikken minimaal — zeker als ze het antwoord al hebben gekregen.
Wat dit betekent voor de toekomst van het internet
Deze ontwikkeling gaat verder dan alleen Wikipedia. Wat hier gebeurt, raakt aan de fundamentele structuur van het open internet.
Kennisprojecten en onafhankelijke bronnen leveren de inhoud, AI-platforms verpakken die inhoud, En de gebruiker ziet niet meer waar de informatie vandaan komt.
Dit kan leiden tot:
* Minder ondersteuning voor non-profitkennisplatformen,
* Minder transparantie over bronnen,
* Grotere afhankelijkheid van een paar commerciële AI-bedrijven.
Voor Wikipedia is dat extra gevoelig, omdat de encyclopedie juist is opgericht om kennis vrij, controleerbaar en voor iedereen toegankelijk te houden.
Wat kun je als HCC-lid hiermee?
Voor HCC-leden — en eigenlijk voor iedereen die digitale technologie actief volgt — is dit een belangrijke ontwikkeling. Je kunt hier bewust mee omgaan door:
* Altijd te controleren waar een AI-antwoord vandaan komt. Klik door naar de bron en beoordeel zelf de kwaliteit.
* Wikipedia te blijven gebruiken als primaire kennisbron, vooral bij onderwerpen waarbij nuance en diepgang belangrijk zijn.
* Vrijwilliger te worden of donateur: elke bijdrage helpt de onafhankelijkheid van Wikipedia te waarborgen.
* Kritisch te blijven op AI-platforms en hun transparantie over brongebruik.
Toekomstige scenario’s
Wikimedia onderzoekt momenteel verschillende maatregelen om de afhankelijkheid van menselijk verkeer te verkleinen.
Denk aan:
* Afspraken met AI-platforms over bronvermelding,
* Technische maatregelen tegen oneerlijke datagebruik door bots,
* Nieuwe manieren om betrokkenheid van gebruikers te stimuleren, ook buiten de traditionele website.
Toch is de realiteit dat AI het speelveld definitief heeft veranderd. Het klassieke model van “zoeken – klikken – lezen” wordt vervangen door “vragen – direct antwoord”. En dat is niet zomaar terug te draaien.
Conclusie
De daling van het Wikipedia-verkeer is geen toeval: AI heeft de manier waarop we informatie vinden fundamenteel veranderd. Dat is enerzijds indrukwekkend — maar anderzijds bedreigend voor projecten die afhankelijk zijn van actieve deelname van mensen. Wikipedia heeft de afgelopen twintig jaar een ongeëvenaarde bijdrage geleverd aan vrije kennis. Nu is de vraag of AI-platforms bereid zijn om ook hun verantwoordelijkheid te nemen in het beschermen en ondersteunen van die vrije kennisbasis.
Voor iedereen die waarde hecht aan een open en controleerbaar internet, is dit hét moment om alert te blijven, bronnen bewust te checken — en zelf een steentje bij te dragen aan de kennis die AI gebruikt.
Tip voor HCC-leden:
Probeer af en toe bewust Wikipedia zelf te raadplegen als je iets opzoekt via een chatbot. Je krijgt niet alleen meer context en nuance, maar ondersteunt ook direct het platform dat de basis vormt van veel AI-antwoorden.
