De Japanse overheid heeft een duidelijke boodschap afgegeven aan OpenAI: houd op met het schenden van auteursrechten. Staatsminister Minoru Kiuchi maakte tijdens een persconferentie bekend dat Japan officieel een verzoek heeft ingediend om inbreuken op intellectueel eigendom, en dan vooral rond anime en manga, te stoppen.
Volgens de minister vertegenwoordigen deze creaties “onvervangbare schatten” die een essentieel onderdeel vormen van de Japanse cultuur en identiteit. “Anime en manga zijn niet alleen entertainment,” zei Kiuchi, “ze zijn een symbool van onze geschiedenis, creativiteit en nationale trots.”
Waarom Japan in actie komt
De inzet van AI bij het maken van beelden en video’s die sterk lijken op bekende personages of series is de laatste maanden explosief gegroeid. Met name na de introductie van Sora 2, de geavanceerde videomodule van OpenAI, kunnen gebruikers in een paar seconden hoogwaardige HD-video’s genereren — compleet met beweging, belichting en geluid. Veel gebruikers zetten deze technologie in om content te maken die direct is geïnspireerd op of zelfs sterk lijkt op beschermd materiaal, zoals personages uit Pokémon, One Piece, Naruto, Demon Slayer, Super Mario en vele andere Japanse franchises. Voor de Japanse overheid is dat een serieuze bedreiging. Niet alleen omdat dit commercieel schade kan opleveren voor makers en studio’s, maar ook omdat het volgens Japan “de creatieve ziel van het land ondermijnt”.
Wettelijke stappen op komst
Japan verzoekt OpenAI nu om vrijwillig maatregelen te nemen om deze inbreuken te voorkomen — bijvoorbeeld door filters in te bouwen die het genereren van auteursrechtelijk beschermd materiaal tegengaan. Doet OpenAI dit niet, dan is Japan van plan om op basis van de AI Promotion Act, die in september is aangenomen, juridisch op te treden. Deze wet stimuleert enerzijds de ontwikkeling van AI in Japan, maar bevat ook duidelijke waarborgen om misbruik tegen te gaan, waaronder auteursrechtenschending. Volgens het ministerie is dit geen strijd tegen AI op zich, maar een oproep om innovatie in balans te brengen met bescherming van makers. Het is daarmee een van de eerste keren dat een land formeel actie onderneemt tegen mogelijke auteursrechtschendingen door een AI-bedrijf.
Spanningsveld tussen innovatie en bescherming
De zaak legt een groeiend spanningsveld bloot. Aan de ene kant staan AI-bedrijven die modellen trainen op enorme hoeveelheden online materiaal — waaronder strips, games, animaties en illustraties — zonder altijd toestemming van de makers. Aan de andere kant staan auteurs en rechthebbenden, die vinden dat hun werk onrechtmatig wordt gebruikt. Vooral in sectoren zoals manga en anime, waar stijl en personages heel herkenbaar zijn, wordt het extra zichtbaar als AI-content lijkt op origineel werk. Zelfs wanneer er kleine aanpassingen zijn gedaan, kan dit juridisch gezien nog steeds een inbreuk op het auteursrecht zijn.
In de Europese Unie en de VS lopen inmiddels meerdere rechtszaken over vergelijkbare kwesties, waarbij kunstenaars en studio’s bedrijven als OpenAI en Stability AI aanklagen. Japan sluit zich nu dus nadrukkelijk aan bij die internationale beweging.
Waarom dit ook HCC-leden aangaat
Misschien gebruik jij AI-tools zoals DALL·E, Sora of Midjourney om creatief bezig te zijn. Dan is het belangrijk om te weten dat er juridische grenzen zijn aan wat je mag genereren en delen. Ook al lijkt iets “slechts geïnspireerd”, als het te sterk overeenkomt met beschermd materiaal, kun je te maken krijgen met auteursrechtelijke claims.
Daarom is het verstandig om:
* Geen personages, logo’s of werelden van bestaande franchises te gebruiken zonder toestemming.
* Zelf originele concepten of variaties te ontwerpen die duidelijk afwijken van beschermd materiaal.
* Te letten op de voorwaarden van AI-tools: sommige verbieden het gebruik van beschermd materiaal expliciet.
* ewust te zijn van de lokale en internationale wetgeving — die wordt steeds scherper.
Mogelijke gevolgen voor de AI-sector
Als Japan inderdaad harde maatregelen neemt, kan dat wereldwijd gevolgen hebben.
Grote bedrijven als OpenAI moeten dan:
* filters of detectiesystemen inbouwen om auteursrechtelijk beschermd materiaal te herkennen,
* trainingen aanpassen om minder afhankelijk te zijn van beschermd werk,
* juridische risico’s incalculeren bij de uitrol van nieuwe AI-diensten.
Dit kan ertoe leiden dat AI-systemen in de toekomst minder vrij worden in wat ze kunnen genereren — maar het kan ook leiden tot een eerlijker speelveld voor kunstenaars en makers.
Internationale trend
Japan staat niet alleen in deze aanpak. In de VS loopt een grote rechtszaak van kunstenaars tegen AI-bedrijven. In Europa is auteursrecht een speerpunt in de AI Act van de EU. Ook Zuid-Korea en Canada onderzoeken strengere regels voor generatieve AI. Japan legt echter extra nadruk op het culturele erfgoed: manga en anime zijn niet zomaar populaire genres, maar een belangrijke economische en culturele pijler.
HCC!ai-tip:
Als gebruiker van AI-tools is het belangrijk dat je weet wat je wel en niet mag maken en delen. Creativiteit en technologie gaan goed samen, maar alleen als je ook de juridische en ethische grenzen respecteert. De zaak in Japan laat zien dat overheden steeds actiever ingrijpen. De tijd van “vrije experimenten” met AI lijkt voorbij: juridische verantwoordelijkheid wordt steeds belangrijker.
