De opkomst van kunstmatige intelligentie heeft grote gevolgen voor de arbeidsmarkt. Een van de meest opvallende en zorgwekkende trends: het aantal banen voor starters is in drie jaar tijd gehalveerd. Vooral functies waarin jonge professionals traditioneel hun eerste werkervaring opdeden, verdwijnen in hoog tempo. En juist daar speelt AI een steeds grotere rol.
Startersfuncties verdwijnen snel
Volgens nieuwe cijfers van Intelligence Group is het aandeel startersfuncties in Nederland gedaald van ruim 20 procent naar nog maar 10,3 procent van het totale vacatureaanbod. In sommige sectoren is de terugval ronduit dramatisch. In de IT verdween in één jaar tijd bijna 70 procent van de startersfuncties voor beginnende webontwikkelaars en appprogrammeurs. Ook creatieve beroepen worden hard geraakt: vacatures voor startende grafisch ontwerpers en multimediadesigners namen met circa 60 procent af. In marketing en reclame halveerde het aantal startersbanen eveneens. Deze cijfers laten zien dat juist functies waarin leren, meekijken en ondersteunen centraal stonden, steeds vaker verdwijnen.
Economische onzekerheid én AI
De afname is niet alleen te verklaren door AI. Volgens arbeidsmarktadviseurs spelen ook een afzwakkende economie, geopolitieke spanningen en kostenstijgingen een rol. Veel organisaties hebben tijdens de coronaperiode personeel behouden en zitten nu relatief ruim in hun bezetting. Toch is het schrappen van startersfuncties voor bedrijven vaak de minst pijnlijke bezuiniging: junioren aannemen kost geld en begeleiding, terwijl AI-tools steeds meer routinematig werk overnemen.
Taken van starters worden geautomatiseerd
Juist het werk dat traditioneel door starters werd gedaan, blijkt zeer geschikt voor automatisering. Denk aan:
* het invoeren en opschonen van data
* het doorspitten van rapporten
* voorbereidende analyses
* eerste conceptteksten en samenvattingen
Taken die vroeger dienden als leerfase, worden nu steeds vaker uitgevoerd door AI-modellen. Daardoor missen starters niet alleen banen, maar ook cruciale praktijkervaring.
Jongeren raken dubbel geraakt
De gevolgen worden zichtbaar in de cijfers. Volgens CBS was in november 9,1 procent van de 15- tot 25-jarigen werkloos, het hoogste percentage in meer dan vier jaar. Internationaal zijn vergelijkbare trends zichtbaar, met zorgen over een generatie die moeilijk voet aan de grond krijgt. Deze groep kreeg al te maken met studievertraging, hoge studieschulden en een oververhitte woningmarkt. De snelle opmars van AI komt daar nu bovenop.
Kennis zonder praktijk is kwetsbaar
Een belangrijk risico is dat jonge professionals theoretisch goed zijn opgeleid, maar onvoldoende praktijkervaring opdoen. Dat kan langdurige gevolgen hebben. Onderzoek van internationale organisaties laat zien dat een valse start op de arbeidsmarkt jarenlang kan doorwerken in loopbaanontwikkeling en inkomensperspectief. Daarnaast ontstaat er een probleem voor organisaties zelf. Zonder instroom aan de onderkant stokt uiteindelijk de doorstroom naar hogere functies. Talentontwikkeling komt tot stilstand. Wat nu een kostenbesparing lijkt, kan later als een boemerang terugkomen.
Wat betekent dit voor HCC-leden?
Voor HCC-leden is deze ontwikkeling uiterst relevant, ook als je niet (meer) starter bent:
* Werkende professionals krijgen te maken met snellere functieveranderingen
* Taken verschuiven van uitvoeren naar controleren, interpreteren en bijsturen
* Digitale vaardigheden worden belangrijker dan diploma’s alleen
* Leven lang leren is geen slogan meer, maar noodzaak
Voor leden die actief zijn in IT, creatief werk, administratie, marketing of analyse geldt: AI is niet iets wat “erbij komt”, maar iets dat het werk fundamenteel verandert.
Een rol voor HCC en HCC!ai
Hier ligt ook een duidelijke rol voor HCC en HCC!ai. Door kennis te delen over AI, praktische vaardigheden aan te leren en realistische verwachtingen te schetsen, kunnen leden beter inspelen op deze veranderingen. Niet door AI te zien als bedreiging, maar door te begrijpen welke taken verdwijnen, welke blijven en welke nieuw ontstaan. Want hoewel AI startersbanen verdringt, ontstaan er ook nieuwe rollen — alleen vragen die andere competenties.
De uitdaging voor de komende jaren is helder: zorgen dat technologie niet alleen efficiënter maakt, maar ook ruimte laat voor groei, leren en menselijk talent. Voor HCC-leden begint dat met inzicht, bewustwording en het blijven ontwikkelen van relevante digitale vaardigheden.