Misleidende winacties bestaan al jaren, maar de inzet van kunstmatige intelligentie (AI) maakt ze gevaarlijker dan ooit. Waar je vroeger meteen zag dat iets verdacht was, zijn AI-gegenereerde acties vandaag de dag zo goed gemaakt dat zelfs ervaren internetgebruikers ze niet altijd meer herkennen. Volgens de Fraudehelpdesk zijn tussen januari en oktober van dit jaar 1087 Nederlanders slachtoffer geworden van deze vorm van AI-fraude, een stijging van bijna tien keer ten opzichte van vorig jaar. De totale schade loopt inmiddels op tot ruim 70.000 euro.
Van “geluksvogel” naar ongewenst abonnement
De truc begint onschuldig: je ontvangt een melding dat je de ‘gelukkige winnaar’ bent van een prijs. Denk aan:
* “Win 500 euro shoptegoed bij Jumbo!”
* “Je hebt een jaar lang gratis Netflix gewonnen!”
* “Je bent geselecteerd voor een exclusieve actie van Bol.com!”
Vroeger verdwenen dit soort berichten meestal in de spambox. Maar dankzij AI worden ze beter geschreven, realistisch vormgegeven en zelfs slim gepersonaliseerd. Daardoor belanden ze vaker in je normale inbox — en worden ze ook sneller geloofd.
De fraude beperkt zich niet meer tot e-mail. De nepacties circuleren tegenwoordig ook via:
* WhatsApp en sms
* Facebook, Instagram en andere sociale media
* QR-codes en flyers aan de deur
* Waarom deze nepacties zo echt lijken
AI stelt fraudeurs in staat om:
* Officiële logo’s en stijlen perfect na te bootsen
* Echte bedrijfswebsites overtuigend te klonen
* Gepersonaliseerde teksten te schrijven die jouw naam bevatten
* Foto’s, video’s of zelfs nep-klantenreviews te genereren
De Consumentenbond waarschuwt dat bijna elk bekend merk inmiddels wordt misbruikt voor deze scams: van Albert Heijn tot KPN en van PostNL tot Netflix.
De valstrik: kleine betaling = groot probleem
Wie in de val trapt, moet meestal “even” persoonlijke gegevens invullen en een klein bedrag betalen — zogenaamd voor verzendkosten of verificatie. Maar wat je eigenlijk doet, is onbewust een duur abonnement afsluiten. Daarna volgen automatische incasso’s en hoge bedragen op je rekening. Veel slachtoffers merken pas weken later wat er aan de hand is.
Belangrijk: volgens de Autoriteit Consument & Markt (ACM) hoef je niet te betalen voor iets waar je niet expliciet mee hebt ingestemd. Een abonnement moet altijd duidelijk vermeld staan in de voorwaarden.
Wat kun je doen als je geld kwijt bent?
* Controleer je afschriften — regelmatig, liefst via je mobiel of internetbankieren.
* Storneer de afschrijving binnen 56 dagen via je bankapp.
* Tot 13 maanden later kun je via de bank een MOI-procedure (Melding Onrechtmatige Incasso) starten.
* Blokkeer het bedrijf bij je bank, zodat er geen nieuwe incasso’s volgen.
* Laat je niet intimideren door dreigementen van incassobureaus — de kans dat er echt iets gebeurt is zeer klein.
Tips voor HCC-leden om AI-fraude te herkennen en voorkomen
* Controleer het e-mailadres en de URL zorgvuldig — let op kleine afwijkingen of spelfouten.
* Klik nooit zomaar op links of knoppen in mails of berichten. Typ liever zelf de officiële website in.
* Twijfel? Neem zelf contact op met het bedrijf via hun officiële klantenservice.
* Vertrouw je onderbuikgevoel: als iets te mooi is om waar te zijn, dan ís het dat meestal ook.
* Overweeg een spamfilter of beveiligingssoftware die AI-gegenereerde phishing en nepacties beter kan detecteren.
* Bespreek dit onderwerp ook met mensen in je omgeving die minder digitaal vaardig zijn. Senioren zijn vaak extra kwetsbaar voor deze vorm van fraude.
Tot slot
De inzet van AI biedt fantastische kansen, maar helaas ook krachtige wapens voor oplichters. Door alert te blijven, verdachte signalen te herkennen en zorgvuldig met je gegevens om te gaan, kun je jezelf en anderen beschermen.
Belangrijk voor HCC-leden:
* Controleer altijd wie de afzender is.
* Betaal nooit zomaar, ook niet “een klein bedrag”.
* Meld verdachte winacties bij de Fraudehelpdesk: www.fraudehelpdesk.nl.
* Blijf kritisch, klik bewust — en geef AI-fraudeurs geen kans.
