Tijdens een toespraak gericht aan de deelnemers van een internationale conferentie over kunstmatige intelligentie, ethiek en governance in Rome, heeft paus Leo XIV zich uitgesproken over de diepe zorgen die binnen de Katholieke Kerk leven rond de razendsnelle opkomst van AI-technologie. In zijn boodschap waarschuwde de paus met name voor de effecten die AI zou kunnen hebben op de mentale, morele en spirituele ontwikkeling van kinderen en jongeren.
De toespraak, gehouden ter gelegenheid van de tweede jaarlijkse AI-conferentie in het Vaticaan, markeert opnieuw de nadruk die Leo XIV legt op technologie als moreel kruispunt van onze tijd. Hij zette uiteen dat de beschikbaarheid van grote hoeveelheden informatie — mogelijk gemaakt door kunstmatige intelligentie — niet verward mag worden met werkelijke intelligentie.
"Toegang tot data is niet hetzelfde als intelligentie," zo stelde de paus ferm.
Kritiek op oppervlakkige kennis
Volgens de paus leven we in een tijd waarin technologie steeds vaker wordt gepresenteerd als oplossing voor fundamentele menselijke problemen, terwijl er zelden wordt stilgestaan bij de dieperliggende implicaties. Vooral kinderen en adolescenten zouden volgens Leo XIV het risico lopen op een vorm van pseudo-intelligentie, waarbij snelle toegang tot informatie de illusie wekt van begrip, zonder ruimte te laten voor reflectie of diepgang.
“Ware intelligentie,” aldus de paus, “bestaat uit een open houding tegenover de fundamentele vragen van het leven en een georiënteerdheid op het ware, het goede en het schone.”
Hij verwees in dat verband ook naar de Vaticaanse nota Antiqua et nova, die stelt dat intelligentie in essentie verbonden is met het vermogen tot zingeving, niet slechts tot verwerking van informatie.
De schaduwkant van AI voor jongeren
In zijn toespraak benadrukte Leo XIV dat de impact van AI op de jongste generaties niet enkel cognitief of neurologisch is, maar ook existentiële en spirituele dimensies heeft. De paus waarschuwde dat een samenleving die zich volledig laat leiden door digitale systemen en algoritmen, de eigen menselijkheid dreigt te verliezen.
Hij citeerde zijn voorganger, paus Franciscus, die in zijn latere jaren al waarschuwde voor een “verduistering van het menselijke bewustzijn” in een wereld die zichzelf onderwerpt aan technologische logica.
De zorgen van de paus worden gedeeld door verschillende katholieke denkers. In een recente opiniebijdrage aan Catholic Herald stelt essayist John Mac Ghlionn zelfs dat we te maken hebben met een “spirituele hongersnood in het tijdperk van AI”. Hij ziet een generatie opgroeien die steeds verder verwijderd raakt van contemplatie, mysterie en verbondenheid.
Mac Ghlionn schetst een grimmig beeld, met jongeren die:
- steeds vaker kampen met eenzaamheid en mentale klachten,
- moeite hebben met het onderscheiden van realiteit en simulatie,
- vervreemden van reflectie en stilte,
- en langzaam maar zeker ondergeschikt raken aan algoritmes die hun gedrag manipuleren.
Een pontificaat gevormd door technologische tijdgeest
Dat paus Leo XIV zich zo nadrukkelijk op het AI-dossier stort, is geen toeval. Kort na zijn aantreden maakte hij duidelijk dat hij zijn pontificaat deels ziet als een moreel tegenwicht tegen de nieuwe technologische revolutie. Zijn naamkeuze – Leo – is een knipoog naar paus Leo XIII, die tijdens de industriële revolutie de rechten en waardigheid van arbeiders verdedigde.
“Vandaag zijn het niet de fabrieksmachines, maar algoritmen die onze manier van werken, denken en voelen vormgeven,” aldus Leo XIV.
Daarom ziet hij het als zijn taak om het debat rond AI niet alleen technologisch, maar vooral moreel, filosofisch en spiritueel te kaderen.
AI als middel, niet als maatstaf
Toch was de paus niet uitsluitend kritisch. Hij erkende dat AI, mits ethisch vormgegeven, ook kansen biedt voor het menselijk welzijn, zoals betere toegang tot onderwijs en gezondheidszorg. Zijn vrees is echter dat het instrumentele karakter van AI wordt overschat, terwijl de mens wordt gereduceerd tot een verzameling datapunten.
Hij riep beleidsmakers, wetenschappers en techbedrijven op tot een ethisch kompas, dat niet louter gericht is op efficiëntie en winst, maar op menselijke waardigheid en zingeving.
Een oproep tot opvoeding en begeleiding
Tot slot richtte paus Leo XIV zich rechtstreeks tot opvoeders, ouders en geestelijk leiders. Zij spelen volgens hem een cruciale rol in het begeleiden van jonge mensen in hun omgang met technologie. Hij spoorde hen aan om kinderen niet alleen technische vaardigheden bij te brengen, maar vooral ook kritisch denkvermogen, spirituele weerbaarheid en moreel onderscheidingsvermogen.
“AI moet jongeren helpen om in waarheid te leven,” zei hij. “Niet om in algoritmische illusies te verdwalen.”
(dit artikel is gebaseerd op berichtgeving van Vatican News over de recente toespraak van paus Leo XIV tijdens de AI-ethiekconferentie in Rome)
