Nederlandse organisaties zijn van plan hun investeringen in kunstmatige intelligentie (AI) in 2026 met gemiddeld 36 procent te verhogen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Red Hat. Tegelijkertijd geeft 98 procent van de ondervraagde bedrijven aan dat hun huidige AI-projecten nog geen concrete klantwaarde opleveren. Deze opvallende kloof tussen ambitie en resultaat laat zien dat Nederland weliswaar stevig inzet op AI, maar dat de praktische toepassing nog veel beter kan.
Veel ambities, weinig tastbare resultaten
Volgens het onderzoek loopt bijna 99 procent van de organisaties tegen hindernissen aan bij het daadwerkelijk inzetten van AI.
De belangrijkste obstakels:
* Geïsoleerde AI-teams (38%) — AI-specialisten werken vaak los van andere afdelingen, waardoor projecten moeilijk schaalbaar zijn.
* Geen duidelijke zakelijke waarde of ROI (29%) — veel AI-initiatieven blijven steken in experimenten of pilots.
* Onvoldoende infrastructuur (27%) — bedrijven missen rekencapaciteit of integratiemogelijkheden.
* Daarnaast speelt het fenomeen ‘shadow AI’ een steeds grotere rol. Dat is het ongeautoriseerde gebruik van AI-tools door werknemers buiten de officiële IT-processen om. Denk aan medewerkers die zelfstandig ChatGPT, Copilot of andere generatieve AI-tools gebruiken zonder toezicht of beveiliging. 99 procent van de bedrijven heeft hiermee te maken.
AI bovenaan de prioriteitenlijst
AI staat bij vier op de vijf Nederlandse organisaties helemaal bovenaan de IT-prioriteiten voor de komende 18 maanden.
Daarna volgen:
* Security (80%)
* Hybride en multi-cloud architectuur (80%)
* Virtualisatie (80%)
Opvallend: 97 procent van de bedrijven ziet enterprise open source software als essentieel onderdeel van hun AI-strategie. Transparantie, controle over data en onafhankelijkheid van Big Tech spelen daarin een grote rol.
Soevereine AI: controle over je eigen systemen
De belangrijkste strategische prioriteit is zogeheten soevereine AI (sovereign AI). Maar liefst 86 procent van de organisaties noemt dit topprioriteit.
Wat betekent dat?
Bij soevereine AI behouden organisaties volledige controle over hun eigen AI-systemen en data, in plaats van afhankelijk te zijn van buitenlandse cloud- of AI-leveranciers.
Belangrijke drijfveren hierbij zijn:
* Transparantie en openheid (85%)
* Kostenoptimalisatie (84%)
* Veiligheid en privacy
* Voor overheden en bedrijven die met gevoelige data werken, is dit cruciaal om aan Europese en nationale wetgeving te voldoen.
Tekort aan AI-vaardigheden
Een grote uitdaging is het tekort aan goed opgeleid personeel:
* 81% van de bedrijven ervaart een tekort aan cloud- en AI-specialisten.
* 40% noemt het koppelen van AI aan bedrijfseigen data een knelpunt.
*n 39% heeft moeite met het trainen en bijscholen van medewerkers in AI-gebruik.
Zonder voldoende vaardigheden blijven investeringen steken in plannen en proefprojecten.
Nederland zelfverzekerd — maar niet zonder risico
Opvallend is dat 93 procent van de organisaties Nederland nu al als wereldspeler op AI-gebied ziet. Dat percentage ligt hoger dan in het Verenigd Koninkrijk (83%) en Italië (76%). Toch zijn er ook zorgen:
* 57% wijst op een gebrek aan goed overheidsbeleid,
* 43% op een zwakke infrastructuur,
* 29% op onvoldoende betrokkenheid vanuit het bedrijfsleven.
Dit wijst op een groeiend zelfvertrouwen, maar ook op het besef dat beleid, infrastructuur en samenwerking versterkt moeten worden.
Wat HCC-leden hiervan kunnen leren
* AI wordt de komende jaren dé strategische prioriteit voor bedrijven en overheid. Kennis hierover is niet alleen nuttig, maar essentieel.
* Open source AI en soevereiniteit worden steeds belangrijker om afhankelijkheden van Big Tech te verminderen.
* AI-projecten slagen alleen als techniek, infrastructuur én mensen goed samenwerken.
Voor wie zich verder wil verdiepen: er is grote vraag naar AI-vaardigheden, van prompt engineering tot data-integratie en governance.
Voor HCC-leden die zelf met AI willen experimenteren of werken, biedt dit kansen: van leren werken met open source modellen tot bijdragen aan de maatschappelijke discussie over privacy, controle en technologie.
