De EU AI Act is de eerste wet die kunstmatige intelligentie aan banden legt. Dit is wat je moet weten
Kunstmatige intelligentie (AI) is in korte tijd doorgedrongen tot alle hoeken van het dagelijks leven. Van slimme zoekmachines en persoonlijke aanbevelingen tot zelfrijdende automobielen en geautomatiseerde diagnoses in ziekenhuizen, de invloed van AI groeit razendsnel. Maar tegelijk groeien ook de zorgen. Wat als AI beslissingen neemt die mensen benadelen? Wat als we niet meer weten wie verantwoordelijk is?
Om die reden komt de Europese Unie met een ingrijpende en wereldprimeur: de AI Act, een wet die kunstmatige intelligentie in Europa moet reguleren. In 2024 is de wet officieel aangenomen, en vanaf 2025 treden de eerste onderdelen in werking.
Waarom komt deze wet er?
De snelle opkomst van AI roept tal van vragen op: hoe weten we of algoritmes eerlijk zijn? Hoe beschermen we onze privacy? En hoe voorkomen we dat AI wordt ingezet op manieren die mensenrechten onder druk zetten?
De Europese Commissie wil met de AI Act niet alleen risico’s beperken, maar ook zorgen voor vertrouwen in deze technologie. Europa wil laten zien dat innovatie en bescherming van burgers hand in hand kunnen gaan.
Hoe zit de wet in elkaar?
De AI-wet is niet gericht op één soort AI, maar op de mate van risico die een toepassing met zich meebrengt. Er is gekozen voor een zogenoemde risicobenadering:
- Verboden AI: sommige vormen van kunstmatige intelligentie worden simpelweg verboden. Denk aan AI die mensen manipuleert of gebruikt wordt voor massale gezichtsherkenning in de openbare ruimte.
- Hoog-risico AI: dit zijn toepassingen met veel invloed op mensen, zoals AI die wordt ingezet bij sollicitaties, kredietbeoordeling of medische beslissingen. Deze systemen mogen wel, maar moeten aan strenge eisen voldoen.
- Beperkt risico: AI die met mensen communiceert, zoals chatbots, moet duidelijk maken dat je met een machine praat.
- Laag risico: simpele of onschuldige vormen van AI vallen niet onder strenge regels. Denk aan spamfilters of AI die foto’s bewerkt.
Deze structuur moet voorkomen dat álle vormen van AI worden overgereguleerd, maar tegelijk wel grip bieden op de gevaarlijkste toepassingen.
Wat maakt deze wet zo bijzonder?
De AI Act is de eerste wet ter wereld die AI op deze manier aanpakt. Andere landen, zoals de Verenigde Staten en China, kijken met grote belangstelling toe. Europa hoopt met deze aanpak een nieuwe standaard te zetten, net zoals eerder gebeurde met de privacywet GDPR.
Daarnaast is het bijzonder dat de wet nadrukkelijk aandacht heeft voor fundamentele rechten, zoals menselijke waardigheid, non-discriminatie en transparantie. Het is dus niet alleen een technische of economische wet, maar ook een moreel en maatschappelijk document.
Wat verandert er concreet?
In eerste instantie verandert er weinig in het dagelijks leven van gewone gebruikers. Maar op de achtergrond zullen bedrijven en overheden die AI inzetten veel aanpassingen moeten doen. Systemen worden opnieuw beoordeeld, er komen keurmerken en er wordt meer transparantie geëist.
Tegelijk zal de wet ook gevolgen hebben voor wat we wél of juist niet tegenkomen aan AI in ons dagelijks leven. Bepaalde toepassingen die nu nog gewoon beschikbaar zijn, kunnen straks verboden worden of alleen onder strikte voorwaarden bestaan.
Wat zijn de spanningen?
Niet iedereen is enthousiast. Sommige techbedrijven vrezen dat innovatie in Europa wordt afgeremd. Anderen vinden dat de wet juist niet ver genoeg gaat, en vrezen dat schadelijke AI-vormen nog steeds buiten beeld blijven.
Ook wordt er discussie gevoerd over de uitvoerbaarheid. Kunnen toezichthouders wel controleren of systemen aan de regels voldoen? En wat als bedrijven zich niet aan de wet houden?
Toch is er brede steun in het Europees Parlement voor de wet. De verwachting is dat deze wet de komende jaren het gezicht van AI in Europa sterk zal beïnvloeden.
En daarna?
De AI-wet is geen eindpunt, maar een begin. De technologie ontwikkelt zich sneller dan wetgeving kan bijhouden. Daarom wordt nu al gesproken over vervolgwetten, aanpassingen en aanvullende regels.
Maar het signaal is duidelijk: Europa kiest ervoor om niet blind achter AI aan te lopen, maar om de technologie richting te geven. Een vorm van digitale beschaving, zou je kunnen zeggen.
